قانون اراده در سلوک صدیقین

انسان به نیروی عقل در مقام کردار قرار می‌‌گیرد. کردار انسانی ساختۀ شناخت و خواست (= اراده) اوست. کردارهای عقلی تابع قانون‌‌های واقعی‌اند که می‌‌توانند و شایسته‌‌اند که اراده را متعیّن سازند. عقل این قانون‌‌ها را کشف می‌‌کند و خود را به پیروی از آن‌‌ها ملزم می‌‌بیند. نبرد عقل با خواسته‌‌های غریزه تا منضبط کردن آن‌‌ها لازم است، لیک بخش قابل توجهی از توانایی‌‌های عقل در نگهداشت غرایز از طغیان و سرکشی در برابر قانون‌‌های کرداری هزینه و صرف می‌‌شود. در کنار این شیوه از سلوک، سلوک دیگری است که تمام توانایی‌‌های عقل شناختاری و کرداری را در عالی‌‌ترین وضعیت ممکن متمرکز کرده، نیروی غرایز به تبع آن به نیکی و درستی می‌‌گراید. در نوشتار حاضر، این سلوک به ملاک نام برهان صدّیقین، سلوک صدّیقین نامیده شده است؛ زیرا تصدیق شناختاری نخست در آن به امری تعلق می‌گیرد که در واقع، بر همه چیز تقدم دارد و اراده نیز از خواست و فرمان او متعین می‌‌شود. سالک و روندۀ این مسیر حرکت خود را یک‌‌سره از توجه تام به خدا آغاز می‌‌کند و هرچه را در مسیر خود می‌‌بیند در حیطۀ توجه به خدا می‌‌یابد تا به مقصد خود که خداوند است، برسد.